Quảng bá văn học Việt Nam: Cần một thuyền trưởng để “ra khơi”

VHO- Văn học, thi ca giúp rút ngắn khoảng cách giữa con người ở các quốc gia, các nền văn hóa khác nhau, và việc đưa văn học Việt Nam ra thế giới cũng là cách để mang tâm hồn, đời sống Việt Nam đến với bạn bè quốc tế.

Khai mạc Ngày thơ Việt Nam sáng 17.2

Tuy nhiên, so với số tác phẩm nước ngoài được dịch ra tiếng Việt, lượng tác phẩm văn học Việt được dịch ra tiếng nước ngoài vẫn có sự chênh lệch rất lớn.

Với tinh thần mở cửa đón nhận các giá trị văn học của nhân loại, tại Việt Nam, việc giới thiệu tác phẩm văn học của thế giới chưa bao giờ diễn ra nhộn nhịp, cập nhật như hiện nay. Ở chiều ngược lại, gần 20 năm qua, kể từ Hội nghị quảng bá văn học lần thứ nhất năm 2002 đến nay, đã có thêm nhiều tác phẩm văn học của Việt Nam được dịch, xuất bản tại nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới, được đón nhận một cách trân trọng. Song song với các hoạt động dịch thuật, xuất bản, việc trao đổi các đoàn thăm, viết về đất nước của nhau diễn ra sôi nổi, hiệu quả…

Tại hội nghị quốc tế quảng bá văn học Việt Nam lần thứ 4 do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức cuối tuần qua, nhà thơ Hữu Thỉnh, Chủ tịch Hội Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam cho biết, xu hướng hội nhập ngày càng sâu rộng, ngày càng đông bạn bè quốc tế đến Việt Nam bằng những con đường du lịch, thương mại và các hoạt động thiện nguyện khác. Bằng các hoạt động của mình, họ đã có nhiều cơ hội tiếp xúc với đất nước, con người và văn hóa Việt Nam. Nhưng để có thể hiểu rõ căn cốt của nền văn hóa Việt Nam, lịch sử tinh thần và các giá trị làm nên sức mạnh, vẻ đẹp và phẩm giá Việt Nam thì không có hoạt động nào so sánh được với việc giao lưu văn học, nghệ thuật.

Chỉ có sự khám phá công phu con người qua văn học mới có thể tiếp cận bản chất, đặc thù và chiều sâu văn hóa của một dân tộc, làm cơ sở cho một nhận thức và tầm nhìn đúng đắn về truyền thống, bản sắc văn hóa Việt Nam, làm cho tâm hồn gặp gỡ với tâm hồn, làm cho chia sẻ bù đắp sự chia sẻ, chính là tạo nên những trụ cột vững chắc cho một tình bạn lâu bền.

“Ngày nay văn học Việt Nam không ngừng đổi mới để phản ánh hiện thực đất nước và khám phá chiều sâu của con người Việt Nam hiện đại đang đồng hành cùng nhân loại trong thế giới phẳng, đồng thời vẫn gắn bó bền chặt với những giá trị cội nguồn dân tộc, làm nên tính đặc thù, những giá trị bổ sung làm giàu cho thế giới”, nhà thơ Hữu Thỉnh chia sẻ.

 Chưa có nhiều tác phẩm văn học Việt được dịch ra tiếng nước ngoài

Tại hội nghị, GS.TS Ahn, Kyong-hwan, Đại học Chosun, Hàn Quốc cho rằng, lịch sử giao lưu giữa hai dân tộc Việt Nam và Hàn Quốc được bắt đầu từ thế kỷ XII, tính đến nay đã gần 900 năm. Thời điểm hiện tại, tuy giao lưu diễn ra trên tất cả các mặt về chính trị, ngoại giao kinh tế, xã hội, nhưng vẫn tồn tại một hiện thực là hiểu biết mang tính văn hóa giữa hai dân tộc Việt Nam - Hàn Quốc vẫn còn thấp. Để nhanh chóng khắc phục tình trạng này, việc biên dịch ra tiếng Hàn những tác phẩm văn học Việt Nam và biên dịch ra tiếng Việt những tác phẩm văn học Hàn Quốc phải được phát triển, sự gia tăng hiểu biết lẫn nhau giữa hai dân tộc thông qua tác phẩm văn học là điều cần thiết.

Không chỉ văn học dịch Việt - Hàn, việc đưa văn học Việt ra với bạn bè quốc tế là vấn đề đã được đặt ra từ lâu, tuy nhiên so với kho tàng đồ sộ từ văn học dân gian đến hiện đại, các tác phẩm đến với độc giả quốc tế còn quá khiêm tốn.

Nguyên nhân trước hết được chỉ ra là nước ta còn thiếu đội ngũ dịch giả, những người “bắc cây cầu văn hóa” giữa các quốc gia. Theo nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai, cần thiết hiện nay là việc đào tạo đội ngũ dịch giả văn học với kỹ năng dịch ngược và tạo ra cơ chế để họ có thể sống được với nghề... Mặt khác, các nhà văn Việt Nam cũng cần xông xáo hơn trên “mặt trận” văn học thế giới. Hiện nay, trên thế giới, có càng nhiều các nhà văn từ nhiều quốc gia tự mình sáng tác bằng những ngôn ngữ thông dụng hơn của thế giới như tiếng Anh, tiếng Pháp… để các tác phẩm có thể đến trực tiếp độc giả thế giới, mà không cần phải thông qua dịch thuật.

Quảng bá văn học Việt Nam đã được thực hiện nhiều năm nay, tuy nhiên theo nhiều nhà văn, vấn đề này chưa được thực hiện với một chiến lược bài bản, đồng bộ như nhiều nước trên thế giới. Hội Nhà văn Việt Nam đã thành lập Trung tâm dịch văn học Việt Nam, nhưng lại không có kinh phí để dịch và giới thiệu nhiều tác phẩm văn học trong nước đến độc giả nước ngoài. Trong khi đó, muốn thế giới đọc nhiều văn học Việt Nam, không còn cách nào khác là phải dịch tác phẩm và đưa ra thế giới.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều cho rằng, Việt Nam không những cần một nhạc trưởng mà cần cả một thuyền trưởng để đưa văn hóa “ra khơi”, hội nhập vào đại dương toàn cầu. Nhà nước sẽ chỉ huy, định hướng, tạo cơ chế như một thuyền trưởng và nhạc trưởng; còn các nhà văn, dịch giả, nhà xuất bản, hội đồng tuyển chọn, các quỹ tài chính là các nhạc công trong một dàn nhạc, các thủy thủ trên con tàu lớn đó. 

 HIỂU MINH